Zuidersluis in Schardam, “handtekening” uit de 16e eeuw
In de Achteruitkijkspiegel 2019 is de geschiedenis van de drie sluizen in Schardam beschreven. Aanleiding was een aankondiging van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK), dat de sluizen moeten worden versterkt, met name de sluisdeuren. Begin 2020 hebben technici van Advies- en ingenieursbureau Tauw en aannemer Friso Civiel de sluizen om de beurt leeggepompt om de kademuren en de sluisdeuren te kunnen bekijken. Tijdens de inspectie van een van de kademuren kwam een verrassing tevoorschijn.
In de muren van de Zuidersluis bevindt zich onder de waterlijn paramentwerk in Bentheimer zandsteen, afkomstig uit de omgeving van Bentheim in Duitsland. Ieder blok bevat een duidelijk merkteken: een zogenoemd steenhouwersmerk. Over steenhouwersmerken is niet heel veel bekend. Mogelijk dienden ze als bewijsmiddel in groeves en bouwloodsen (een soort natuursteenateliers) , waar steenhouwers per geleverd werkstuk werden betaald. Steenhouwersmerken komen in heel Europa voor en zijn in te delen in een aantal “families”, waarbij de noordelijke Nederlanden samen met Duitsland tot één gebied behoren.
Het steenhouwersmerk in de sluis is vrijwel identiek aan enkele merktekens die ook zijn aangetroffen in de Lebuinuskerk in Deventer (1490 – 1539) en in de Peperbus in Zwolle (1486 – 1502). Beide zijn aangebracht in Bentheimer zandsteen, net als de in de sluis toegepaste steen. Het is dus zeer aannemelijk dat ze afkomstig zijn uit dezelfde bouwloods. Een exacte overeenkomst is maar op één locatie gevonden: de zuidtoren van de Keulse Dom, die dateert uit het einde van de 15e eeuw.
Het merkteken vertelt ons, dat de Bentheimer steen waarin de sluis is opgetrokken waarschijnlijk in een bouwloods in de noordelijke Nederlanden of Duitsland is vervaardigd en een datering heeft aan het begin van de 16e eeuw, zodat het betreffende natuursteen toegeschreven moet worden aan de eerste bouwfase van de sluis, in of rond 1513 !
Bron: Polderman, Bureau voor Monumenten – en Restauratieadvies, Rotterdam